67 Số 39 (4301) Thứ Năm (28/9/2023) nhi u nh t trong việc ch tạo c c loại v kh , t u thuy n theo kỹ thu t phương Tây v xây d ng quân đội có mô phỏng nhi u nội dung t phương Tây. Ông ch tr ng tăng cư ng trang thi t b cho quân đội bằng việc b sung nhi u loại v kh mua t phương Tây như đại b c, s ng trư ng, thuy n m y, thu c n . Không ch xu t ti n để mua, Vua Minh Mạng c n cử ngư i đi h c k thu t s n xu t v kh c a phương Tây, ch đạo cho c c cơ s quân gi i mô phỏng theo kỹ thu t v mẫu c a phương Tây đ ch tạo c c loại đại b c l n, s ng tay, knh viễn v ng, thuyn đồng… Năm 1823, s ng tay theo ki u phương Tây lần đầu tiên đư c ch tạo tại nư c ta. Minh Mạng c n cho mua thi t b phương Tây v lắp r p v i thân s ng t ch trong nư c. K thu t pha ch thu c s ng h c hỏi t phương Tây đ có t th i Gia Long, đ n th i Minh Mạng đ ti n tri n hơn. Năm 1822, một chi c t u b c đồng loại ba cột c a Ph p b hư hỏng nặng buộc ph i v o neo đ u v nh Đ Nẵng. Minh Mạng cho mua lại chi c t u n y rồi dỡ ra, b t c mi ng n o c a con t u c ng ph i đư c x p theo th t v đ nh s , sau đó ch v Hu lắp r p lại (đư c đặt tên m i l Điện Dương) đ l m mẫu nghiên c u, h c t p, c i ti n k thu t đóng thuy n. Năm 1838, nh n th y s kỳ diệu c a t u m y hơi nư c, Minh Mạng cho mua t u m y hơi nư c c v lệnh: “Vũ kh nghiên cứu theo đ ng c ch thức thuyền m y mua của Tây dương trước đây để tâu lên xin l m” (Đại Nam th c l c). Sau khi th t bại trong lần th nghiệm đầu tiên, th ng 4/1839, hai đ c công Ho ng Văn Lch, V Huy Trnh cùng c c th đ đóng th nh công chi c t u m y hơi nư c đầu tiên. Năm sau, Minh Mạng lại ch đạo cho h đóng một chi c ki u m i tân ti n hơn v sửa ch a cái b hỏng. Một lần đ n cầu B n Ng xem th nghiệm chạy t u hơi nư c, ông nói v i c c quan rằng: “T u n y mua bên Tây cũng được, nhưng mu n khi n cho công tượng nước ta tập quen m y móc cho khéo, vậy nên ch ng kể lao phí gì” (Qu c tri u ch nh biên to t y u). Bên cạnh đó, dư i tri u đại c a ông, h ng loạt th nh lu trên c nư c đư c xây d ng theo ki u Vauban như th nh Gia Đnh, Sơn Tây, H i Dương, Nam Đ nh, Nghệ An… Nhi u m y móc mang tnh m i m đư c ch tạo như m y cưa chạy bằng s c trâu v s c nư c, m y x gỗ chạy bằng s c trâu. Năm 1834, m y nghi n thu c s ng bằng s c nư c mang tên Thuỷ hoả k t lần đầu đư c ch tạo. T năm 1837-1838, theo mẫu c a phương Tây, th th công nh nư c ch tạo đư c m y cưa v n gỗ, x gỗ bằng s c nư c, xe Thuỷ sương... Xe Thuỷ sương (xe ch nư c) có v i phun nư c ch a ch y hoặc tư i đồng ruộng. Sử nh Nguyễn l Đ i Nam thực lục ghi lại, K thu t n y đư c c c gi o s phương Tây truy n cho ngư i Trung Qu c, rồi đư c du nh p đ n nư c ta. Sử s ch c n cho bi t, năm 1827, Vua Minh Mạng đ l p ra C c th Ph p lam gồm 15 ngư i đ chuyên ch t c c c đồ dùng bằng đồng tr ng men. Ngo i ra, cơ quan Khâm Thiên Gi m ti p t c ng d ng một s tri th c thiên văn h c t phương Tây đ quan s t thiên văn, d b o th i ti t… Nguyễn H u Th n vẫn l hạt nhân c a cơ quan n y. Một nhân vt khc l Linh đi lang Nguyễn Huy H c ng r t giỏi chiêm nghiệm thiên văn, kh tư ng đ đ p ng nhu cầu c a đ i s ng: “Giữ việc liệu đo n khí hậu, suy tính đ Mặt Trời, Mặt Trăng, ngôi sao. Nghiệm tượng trời để bảo dân l m ăn” (Đại Nam liệt truyện, t p 2). Nhi u thi t b thiên văn nguồn g c phương Tây đ đư c sử d ng như k nh hi n vi, đ a b n c a Tây dương, Phong v h n thử bi u c a Tây dương, bộ đo bóng Mặt Tr i… Nh ng d u n v th nh qu c a ho ng đ Gia Long, Minh Mạng trong ti p thu, ng d ng khoa h c kỹ thu t ngoại qu c như “l n gió m i” đ i v i s ti n tri n c a l ch sử tri u Nguyễn, góp phần tạo ra hiệu qu th c t trong việc nâng cao s c mạnh qu c gia, tạo l p giai đoạn hưng th nh c a tri u Nguyễn 4 th p niên đầu c a th k XIX. năm 1826, “Ty Vũ kh được lệnh đóng xe Thuỷ sương b t chước theo xe của người Tây dương”. C ng dư i th i Minh Mạng, k nghệ l m đồ “ph p lam” theo ki u phương Tây đ du nh p v o nư c ta. Thu t ng “Ph p lam” do ngư i Trung Qu c g i, xu t ph t t ch “Phalang” (g c t ch France), dùng đ ch k thu t l m đồ kim loại tr ng men. Bộ đồ uống trà thời vua Minh Mạng. Nguồn: Bảo tàng Lịch sử Quốc gia. Tàu chiến Pháp ở bán đảo Sơn Trà Một góc thành Sơn Tây, xây dựng năm 1822 dưới thời Minh Mạng (Ảnh tư liệu).
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==