14 30/9/1959 - 30/9/2023 Duyên nợ với… GS.VS Trần Đại Nghĩa Mhớ về Khoa học và Đời sống, chúng ta nhắc đến cac vị Chủ nhiệm của Báo - những nhà khoa học tài năng, giàu lòng yêu nước, thương nòi, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng và Bác Hồ vĩ đại. Đó là GS Nguyễn Xiển, GS Lê Khắc, GS.VS Trần Đại Nghĩa và sau này là Chủ tịch Liên hiệp cac Hội Khoa hoc va Kỹ thuât Viêt Nam: GS Hà Học Trạc, GS Vũ Tuyên Hoàng, GS Đặng Vũ Minh, TSKH Phan Xuân Dũng. C i duyên kh i đầu t khi ti p thu truy n th ng c a B o Khoa h c Thư ng th c, v i b d y 17 năm 3 th ng, ra 485 s b o, l ngư i bạn tri th c c a đông đ o bạn đ c trong c nư c, t th ng 1/1977, B o Khoa h c v Đ i s ng do Viện Khoa h c Việt Nam qu n lý, đư c GS.VS Trần Đại Ngh a - Viện trư ng - nh n tr ch nhiệm, kiêm Ch nhiệm B o. Những kỷ niệm với Tòa soạn Đại hội lần th nh t c a Liên hiệp c c Hội Khoa h c v K thu t Việt Nam ng y 26/3/1983 đ bầu GS.VS Trần Đại Ngh a l m Ch t ch Liên hiệp Hội, đồng th i kiêm Ch nhiệm B o Khoa h c v Đ i s ng. V a qua, trong d p kỷ niệm 100 năm ng y sinh c a GS.VS Trần Đại Ngh a (1913- 2023), nhi u b i b o vi t v nh khoa h c tâm huy t, ngư i tr th c hi n t i, ngư i h c tr xu t sắc c a B c Hồ v đại. Dư i đây, tôi ch xin k lại một s kỷ niệm c a anh ch em trong T a soạn v i v Ch nhiệm B o Khoa h c v Đ i s ng t năm 1997 đ n năm 1984… T thu thi u niên, tôi đ đư c nghe k v Anh hùng Trần Đại Ngha, ngư i t ng lnh đạo C c Quân gi i, nghiên c u v ch đạo Nha K thu t ch tạo t c c loại v kh thông d ng trong chi n tranh nhân dân như mn, l u đạn…, đ n “v kh quy t đ nh chi n trư ng” như Bazooka, s ng đại b c không gi t SKZ, đạn bay… Có th nói, ông l “một huy n thoại” trong tâm tr ch ng tôi. V y m lần đầu tiên gặp ông tại tr s 70 Trần Hưng Đạo (Hà Nôi), ngồi đ i diện, tôi c m th y ông như ngư i b c, ngư i cha gi n d , n cư i hi n h u, gi ng nói Nam Bộ chân ch t. Sau khi nghe ông T ng biên t p Ho ng Linh gi i thiệu c c bộ ph n chuyên tr ch cùng anh ch em trong T a soạn, B c Ngha (sau n y ch ng tôi thư ng quen g i Ch nhiệm bằng hai ti ng thân thương như th ) nói ch m r i: “C c đồng ch đ l m t t nhiệm v c a B o Khoa h c v Đ i s ng trong th i chi n, nay cần l m t t hơn n a trong th i bnh xây d ng đ t nư c gi u mạnh đ nh hư ng X hội ch ngh a…”. Rồi B c ôn tồn gi i thch, đại ý: Trong hai cuộc kh ng chi n gi i phóng đ t nư c v a qua, Việt Nam đ chi n thắng hai đ qu c l n bằng chi n tranh nhân dân. Tuy nhiên, ng y nay, trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đ t nư c, cùng nh ng nhân t cơ b n, lại có nh ng quy lu t đặc thù v x hội, kinh t , đ i hỏi ph i đ i m i tư duy m i ph t huy đư c động l c ph t tri n c a mỗi c nhân v to n x hội. B c Ngh a l y “tư th lao động” c a ngư i s n xu t ti u nông c a ta ra l m một dẫn ch ng. “Con trâu đi trư c c i c y theo sau”, anh th c y ch ng cần theo đồng hồ chnh x c, m theo bóng Mặt tr i; ch ng cần khoa h c k thu t, anh d a v o kinh nghiệm truy n miệng v nư c - phân - cần - gi ng, v d b o th i ti t c a ti n nhân. Rồi khi v o h p t c x , anh vẫn gi thói quen như th , nhưng tệ hơn, anh ta không cần cù như trư c m lại coi l m việc l c t đ l nh một v i cân thóc! Trong x hội ti u nông, ngư i nông dân l m nhi u ngh đ t t c nhưng ch ng chuyên một ngh n o. Do s n xu t manh m n, nhỏ l , t cung t c p, ngư i nông dân thư ng có c ch nh n hạn hẹp, hay ghen t nhau v nh ng c i l i nhỏ m bỏ m t c i l i l n, không ch tr ng đ n s n xu t h ng hóa. Th nh ra h p t c x nhi u nơi ch l hnh th c h nh chnh hóa, không th t s ph t huy đư c động l c s n xu t c a ngư i nông dân. B c Ngh a t ng s ng v l m việc nhi u năm tại nh ng nư c công nghiệp ph t tri n, ngư i nông dân đ quen v i s n xu t l n, tạo ra h ng hóa nông phẩm quy chuẩn, quen p d ng khoa h c - công nghệ thch h p. B i v y, bằng việc ph bi n ki n th c khoa h c - công nghệ v khoa h c x hội, B o ph i có tầm nh n xa trông rộng, k t h p nh ng c iti nk thu tlạihư ngt iđ im in pngh ,c chl m khoa h c c a ngư i nông dân. Các cộng tác viên là những nhà khoa học lớn Do uy tn c a GS.VS Trần Đại Ngha, nên nh ng năm B c l m Ch nhiệm B o (t Viện Khoa h c Viêt Nam đ n Liên hiệp c c Hội Khoa h c v K thu t Việt Nam), nhi u nh khoa h c đầu ng nh l cộng t c viên nhiệt th nh tham gia vi t b i, xây d ng c c chuyên m c c a B o, như c c c Gi o sư: Tạ Quang Bửu, Phan Đ nh Diệu, Tôn Th t Tùng, Nguyễn T n Gi Tr ng, Trần H u Tư c, Bùi Huy Đ p, Đỗ T t L i, V Văn Chuyên, Dương Hồng Hiên, Nguyễn Văn Trương, Đư ng Hồng D t, V Tuyên Ho ng… H coi việc vi t b o ph bi n khoa h c l tr ch nhiệm đóng góp nâng cao dân tr, c i thiện dân sinh v thi t th c ph c v ph t tri n s n xu t. C c phóng viên - biên t p viên ph tr ch chuyên m c c a B o không qu n ng y đêm, đi v cơ s s n xu t tiên ti n, nh ng nơi vùng sâu, xa, thiên tai đch h a (th i chi n tranh biên gi i)… nắm bắt th c t đ vi t tin, b i v l m cầu n i đắc l c gi a c c nh khoa h c v i bạn đ c trong c nư c. B i v y, B o Khoa h c v Đ i s ng th i y đư c coi l “món ăn tinh thần” c a nhi u nh . Không t bạn đ c đ công phu lưu gi B o c năm đ đóng th nh t p cho con ch u cùng “đ c v l m theo B o”. GS.VS Trần Đại Ngh a t p h p đư c c c nh khoa h c hi n t i xây d ng B o l nh không ch t i năng v đóng góp to l n c a GS.VS Trần Đại Ngh a cho đ t nư c qua hai cuộc kh ng chi n, m c n đ c độ chân th nh, trong s ng v khiêm cung c a ông đ i v i đ t nư c v đồng b o. C n nh , trong lễ kỷ niệm 20 năm B o Khoa h c v Đ i s ng t ch c tại Nh h t l n ở Th đô, GS.VS Trần Đại Ngh a gặp gỡ, trao đ i v i GS Tạ Quang Bửu. Khi c n trong Ban l nh đạo Bộ Qu c ph ng, B c Bửu đ đ nh gi r t cao v nh ng công trnh khoa h c - công nghệ c a B c Ngha trong ch tạo “v kh quy t đ nh chi n trư ng”. Nhắc lại chuyện nghiên c u ch tạo s ng đại b c không gi t, g n nhẹ, có th di chuy n dễ d ng đ công ph đồn b t đ ch d y h ng m t bằng xi măng c t th p, B c Ngh a ca ng i anh em k thu t quân gi i như c c đồng ch Nguyễn Trinh Ti p, Đỗ Đ c D c… l c b y gi m i ch có bằng t t i, nhưng đ co s ng tạo xu t sắc trong công tr nh ch tạo, thử nghiệm v kh ngo i th c đ a… B c Ngh a c ng đ nh gi r t cao đóng góp c a c c đồng ch Đại h c B ch khoa H Nội trong t ch c nghiên c u m Bác đóng vai tr n ng c t. Đó l : Ứng d ng c c biện ph p ch ng nhiễu c a m y bay B52; nâng c p độ bay cao c a tên lửa CAM-2; c i ti n d n hỏa tiễn Cachiusa; c c biện ph p qu t ph hệ th ng th y lôi c a đ ch trong công cuộc kh ng chi n ch ng M c u nư c… Qu như l i khen tặng c a Đại tư ng V Nguyên Gi p d nh cho GS.VS Trần Đại Ngh a: “ Ông Ph t l m s ng”. Vinh d v tr ch nhiệm l n lao thay, B o Khoa h c v Đ i s ng t ng có một v Ch nhiệm l nh khoa h c đầy t i năng v đ c độ Trần Đại Ngha vô cùng knh yêu c a ch ng ta! Nh b o ĐẶNG HỮU HƯNG Nguyên Trưởng ban Biên tập Báo Khoa hoc va Đơi sông GS.VS Trần Đại Nghĩa phát biểu tại lễ kỷ niệm 20 năm thành l p Báo Khoa h c và Đời sống. GS.VS Trần Đại Nghĩa trao Huân chương Lao động hạng Nhì cho Báo Khoa h c và Đời sống tại lễ kỷ niệm 20 năm thành l p Báo.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==